محوطه تاريخى مسجد كبود در حال نابودي است

محوطه تاريخى مسجد كبود در نتيجه سؤمديريتهاي مسئولان غير بومي و نيز سياستهاي تورک زدائي از مناطق تورک محصور در ايران در حال نابودي است.

با گشايش يكى از كم نظيرترين سايت-موزه هاى جهان و نخستين نوع از اين موزه ها در ايران، آثار تمدن ۳ هزار و ۵۰۰ ساله در تبريز سر از خاك بيرون آورد.

اين سايت-موزه در محوطه تاريخى مسجد كبود و در عمق ۸ مترى از سطح زمين قرار گرفته و گورستانى متعلق به ۳ هزار و ۵۰۰ سال قبل را شامل مى شود كه اجساد آن به شكل خاصى همراه اشيا و ابزار و وسايل خود دفن شده اند. با توجه به ارزش تاريخى آثار كشف شده در محوطه مسجد كبود تبريز، كارشناسان باستان شناسى عقيده دارند اين مجموعه يكى از كم نظيرترين و ارزشمندترين سايت-موزه هاى جهان است، به طورى كه گروه هاى باستان شناسى مختلفى از سراسر جهان خواستار بازديد و تحقيق از اين تمدن ۳ هزار و ۵۰۰ ساله شده اند.

قابل ذکر است که اين منطقه تاريخي در نتيجه سؤمديريتهاي مسئولان غير بومي و نيز سياستهاي تورک زدائي از مناطق تورک محصور در ايران در حال نابودي است. ساخت و سازهاي غير قانوني٫ خاکبرداريهاي خطرساز و نيز ايجاد محدوديتهاي باستانشناسي از ديگر خيانتهاي حاکميت ايران به اين مناطق است.

ارک عليشاه تبريز نيز يکي ديگر از آثار با ارزش تاريخي تورکهاست که به لطف مذهب و شوونيسم فارس به صورت متروکه در آمده و از ليست آثار محافظت شده خارج شده است. مصلاي آهني و خطر آفرين تبريز قاتل يکي از بلندترين سازه هاي آجري دست ساز است. هنوز شکايتهاي نماينده آذربايجانگ دکتر اعلمي بدون جواب مانده و حتي با ارعاب و تهديد غير قابل تصوري مواجه شده است.

ارزش باستانشناسى سايت-موزه به موزه اى گفته مى شود كه به طور طبيعى در محوطه كاوش هاى باستانى برقرار شده و در آن آثاركشف شده بدون تغيير و دستچين شدن به نمايش درمى آيند.

مهندس فريبا مجيدى مسئول حفاظت و مرمت كاوش هاى محوطه مسجد كبود افزود: از آنجا كه تعداد چنين مجموعه هايى درسراسر جهان بسيار كمياب است براى همين كشف و راه اندازى سايت-موزه مسجد كبود در تبريز از اهميت باستانشناسى بالايى در سطح جهان برخوردار است.
اين استاد باستانشناسى دانشگاه در مورد ارزش آثار كشف شده گفت: به دليل قدمت و حجم آثار كشف شده نمى توان براى اين مجموعه ارزش مادى تعيين كرد اما همه اين محوطه كه باقى مانده از تمدن ماقبل تاريخ است داراى ارزشى جهانى است.

فريبا مجيدى در ادامه يادآور شد: در كاوش هاى صورت گرفته در لايه هاى مختلف زمين تا عمق ۸ مترى مى توان آثار مختلفى از دوره هاى گوناگون حكومت هاى تاريخ ايران را مشاهده كرد كه اين در نوع خود بى نظير است.

به گفته وى از آنجايى كه در طول تاريخ، چندين بار زلزله هاى مخرب، شهر تبريز را ويران ساخته ولى مردم اين شهر دوباره آن را بنا ساخته اند. مهندس مجيدى خاطرنشان كرد: به منظور تحقيقات ژنتيك و تعيين نژاد و جنسيت اجساد كشف شده در اين گورستان، يكى از برجسته ترين گروه هاى انگليسى براى همكارى با سازمان ميراث فرهنگى، صنايع دستى و گردشگرى ايران، ابراز علاقه كرده اند كه اين امر مى تواند اطلاعات ارزشمندى از ساكنان اوليه اين خطه از ايران ارائه نمايد.

مجموعه اى بى نظير، زير خروارها آهن و آجر

داستان كشف سايت-موزه مسجد كبود نيز خود حكايت جالبى دارد

رضا عبادى، رئيس سازمان ميراث فرهنگى، صنايع دستى و گردشگرى آذربايجان شرقى در مورد پيشينه مطالعات باستان شناسى در اين محوطه گفت: در سال ۷۶ با وجود مخالفت سازمان ميراث فرهنگى، عده اى سودجو با مجوز برخى سازمان هاى شهرى در حريم تاريخى مسجد كبود اقدام به ساخت مجتمع تجارى مى كنند. در جريان عمليات خاكبردارى اين مجتمع به طور اتفاقى آثارى از يك گورستان پيش از تاريخ كشف مى شود.
عبادى افزود: با تلاش هاى سازمان، قسمتى از پروژه مجتمع ياد شده متوقف و گروهى ويژه از باستان شناسان بنام كشور به سرپرستى دكتر نصرت الله معتمدى اقدام به نجات بخشى از مجموعه ياد شده كردند.

رضا عبادى خاطرنشان كرد: در چندين عمليات كاوش از سال هاى ۷۸ تا كنون، ۱۲۰ قبر همراه ابزار و وسايل زندگى متعلق به ۳ هزار و ۵۰۰ سال قبل كشف شده و ۳۷ مورد از گورهاى كشف شده، ساماندهى شد.

وى با اظهار تأسف از باقى ماندن بقيه آثار زير مجتمع تجارى ساخته شده در جوارمسجد كبود، گفت: متأسفانه با وجود هشدارهاى سازمان ميراث فرهنگى در آن سال ها، برخى بدون توجه به حريم تاريخى يك اثر ثبت شده، اقدام به خاكبردارى و ساخت مجتمعى عظيم كردند و هم اكنون با ادامه كاوش ها، مشخص شد كه بقيه آثار اين تمدن ۳ هزار و ۵۰۰ ساله زير خروارها آهن و آجر مدفون شده است.

دكتر حسين جعفرى معاون فرهنگى و ارتباطات سازمان ميراث فرهنگى، صنايع دستى و گردشگرى كشور نيز كه در آئين گشايش اين سايت-موزه در تبريز حضور يافته بودگفت: اين سازمان همه تلاش خود را براى نجات آثار مدفون شده در زير مجتمع تجارى ياد شده، به كار خواهد بست.

نتايج بررسى هاى اوليه

با بررسى آثار به دست آمده از گورستان ۳ هزار و ۵۰۰ ساله در محوطه مسجد كبود تبريز، نتايج ارزشمندى از زندگى انسان هاى آن دوره در اين منطقه به دست آمد.

مهندس «ليلا حاجوى» يكى از باستان شناسان شاغل در اين محوطه در مورد نتايج بررسى هاى باستان شناسان گفت: جالب ترين موضوع در اين گورستان نحوه تدفين اجساد است كه همگى به صورت جنينى و به همراه وسايل شخصى و ابزار زندگى خود دفن شده اند. وى افزود: اين نكته كه مردم آن دوران انسان ها را پس از مرگ نيز به شكل زمان تولد آنها (جنينى) دفن كرده و ابزار آنها را نيز در كنار اجساد خاك كرده اند، حاكى از آن است كه مردمان هزاره نخست قبل از ميلاد در اين منطقه به نوعى به زندگى پس از مرگ اعتقاد داشته اند. به گفته مهندس ليلا حاجوى، همه اسكلت ها به صورت جنينى يا چمباتمه اى مدفون و جهت هاى بدن و صورت بسته به زمان مرگ و سطح اجتماعى افراد متفاوت است.

اين باستان شناس محوطه مسجد كبود تبريز در مورد ديگر آثار به دست آمده از اين مجموعه نيز گفت: آثارى از دوره هاى تاريخى مختلف از جمله سفال هاى لعابدار دوره اسلامى، سفال هاى خاكسترى، اشياى زينتى و فلزات مختلف به دست آمده است.