بازسازی کاروانسرای نیک پی زنجان؛ حکایت نوشداور پس از مرگ




زنجان - خبرگزاری مهر: کاروانسرای شاه عباسی نیک پی زنجان در حالی پس از گذشت سالها برای بازسازی در برنامه ریزی میراث فرهنگی زنجان قرار می گیرد که هم اکنون از آن جز ویرانه ای باقی نمانده و سالها از تخریب و تاراج آثار زیرخاکی مدفون در آن توسط سودجویان می گذرد.
به گزارش خبرنگار مهر در زنجان، آنچه که امروز در استان زنجان شاهد هستیم فضای کار و تلاش برای توسعه استان در بخشهای مختلف است ولی می توان گفت میراث فرهنگی استان زنجان هنوز با همه تلاش های صورت گرفته زخمهای التیام نیافته زیادی از دوران گذشته بر تارک خود دارد و هرگز نتوانسته به نقطه آرمانی خود برسد.

خبرگزاری مهر در تاریخ سوم خردادماه سالجاری گزارشی تحت عنوان "گوسفندان تنها ساکنان کاروانسرای شاه عباسی نیک پی زنجان" روی خروجی خود منتشر کرده بود که در آن مقطع با واکنشهایی از سوی مسئولان میراث فرهنگی استان روبرو شد و میراث فرهنگی و اوقاف هر کدام دیگری را مقصر در بوجود آمدن این امر می دانستند.

به گونه ای که مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان با اذعان به اینکه وضعیت کنونی کاروانسرای شاه عباسی به هیچ وجه مطلوب نیست، مالکیت این کاروانسرا را مربوط به اوقاف دانست و گفت: میراث فرهنگی از هرگونه رسیدگی به آثار تاریخی و ابینه تاریخی حمایت می کند و اوقاف اگر می خواهد جایی را بازسازی کند، ایرادی ندارد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زنجان گفت: کاروانسرای شاه عباسی نیک پی از نظر مالکیت تحت پوشش اداره کل اوقاف و امور خیریه استان بوده و این کاروانسرا چندین دهه است که توسط این اداره به روستاییان جهت نگهداری احشام اجاره داده می شود.

الهی با بیان اینکه کاروانسرای شاه عباسی نیک پی شهرستان زنجان متعلق به اداره کل اوقاف و امور خیریه استان زنجان است، افزود: این کاروانسرا از گذشته تا به حال چندین بار توسط مسئولان استانی و اعضای شورای اسلامی شهرستان مورد بازدید قرار گرفته است و هیچ گونه اقدام پیشنهادی مبنی بر ساماندهی و مرمت آن از سوی متولی و یا اهالی محل و عدم وجود بهره بردار جهت تغییر کاربری صورت نگرفته است.



وی ادامه داد: متاسفانه یکی از مشکلات اداره کل میراث فرهنگی، تنوع تعداد آثار فرهنگی تاریخی در سطح استان و کمبود اعتبارات لازم در جهت نگهداری و مرمت آن است و بیشتر آثار فوق مشکل مالکیتی دارند یعنی تحت تصرف دیگر دستگاههای اجرایی بوده و اداره کل میراث فرهنگی باید از سرجمع اعتبارات عمرانی خود به سایر دستگاهها بپردازد.

الهی افزود: چنانچه اعتبارات لازم مرمتی آثار تحت مالکیت دستگاه های اجرایی آماده باشد این اداره کل آمادگی خود را مبنی بر مرمت و بازسازی بناها و آثار تحت مالکیت آنان دارد که این اتفاق نمی افتد مگر اینکه خود اداره کل از اعتبارات اختصاصی به آثاری که تحت مالکیت خود نیست، لحاظ کند.

کاروانسرای شاه عباسی نیک پی شهرستان زنجان از آن جمله آثار تاریخی کشورمان است که بعد از تخریب این بنا توسط مالکان محلی و تبدیل آن به انبار علوفه و سکونت گوسفندان در این کاروانسرا و کاوشهای غیرقانونی و تاراج اشیاء تاریخی موجود در آن، تازه بنا به قول مهرداد عسگریان معاونت میراث فرهنگی استان زنجان در فهرست "اقدامات اضطراری" سازمان قرار گرفته است.
مهرداد عسگریان با بیان اینکه تعویض آجرهای فرسوده بسیار ضروری است که امسال انجام می‌شود، افزود: این بنا همچنین نیازمند سبک سازی، برداشت آوار و استحکام بخشی طاق هاست.

عسگریان ادامه داد: تهیه طرح مرمت و پیگردی دیوارهای مدفون نیز باید در این پروژه انجام شود که در مرمت‌های آتی این بنا صورت می‌گیرد.

وی با بیان اینکه بخشهای باقیمانده بنا به شدت در معرض تخریب شدن هستند، گفت: تاکنون هیچگونه تعمیراتی در ساختمان این بنا انجام نشده و تنها به شکل غیراصولی مسجدی نوساز بر روی بخشهایی از بدنه تخریب شده بنا، احداث شده است.

به گفته عسگریان این کاروانسرا در روستای نیک پی واقع شده و به فاصله 35 کیلومتری شمال غربی شهرستان زنجان قرار می‌گیرد.

وی با تأکید بر اینکه این کاروانسرا از طرف جنوب شرقی به شهرستان ایجرود و از غرب و جنوب غربی به شهرستان ماهنشان منتهی می‌شود، گفت: این بنا بر اساس اسناد و متون تاریخی برجای مانده، متعلق به عصر صفوی است.

معاون میراث فرهنگی زنجان یادآور شد: این کاروانسرا در زمان شاه عباس دوم در مسیر یکی از راه‌های عمده بازرگانی فلات ایران ساخته شده است.
کاروانسرای 550 ساله نیک‌پی معروف‌ترین کاروانسرای دوره صفویه در زنجان است که امروز پس از پیگیری های اهالی منطقه نیک پی و تلاش گسترده و پیگیرهای رسانه، دیگر حضور ساکنان دیرینه خود یعنی گوسفندان را به خود نمی بیند و چشم انتظار نگاه ویژه مسئولان استان برای بازسازی است.

قضاوت در این خصوص را باید در میراث تارج رفته کشورمان در طی سالها سکوت و کتمان واقعیت ها جستجو کرد، واقعیتی که آن را در نیم تنه سرباز هخامنشی، آثار به تاراج رفته از کاروانسرای نیک پی شهر زنجان، وضعیت نامناسب گنبد مسجد امام اصفهان، کاشی های دورنگ گنبد سلطانیه استان زنجان و ... باید دید.



کاروانسرای شاه عباسی نیک پی که روزگاری محل گذر و اطراق کاورانهای تجاری و نظامیان بوده تنها به آغل گوسفندان و محل نگهداری علوفه تبدیل شده بود که با تلاش اهالی منطقه و اطلاع رسانی رسانه های استان از وضعیت تاسف بار حاکم نجات پیدا کرد.

از سوی دیگر بی توجهی در نگهداری این بنای تاریخی باعث شده که در طی سالهای گذشته با حفاری های غیرمجاز آثار ارزشمند تاریخی این مکان به سرقت برود.

هنوز آثار حفاریهای غیرمجاز در کف و دیوارهای و ستونهای این بنای روبه ویرانی مشهود است، اما مسئولان بدون داشتن دغدغه در خصوص این اثر ارزشمند تاریخی دلسوزان را متهم به دخالت غیرکارشناسی در امور میراث فرهنگی می کند که جای سئوال دارد، آیا برای چیزی که آشکارا نابود می شود باید دید کارشناسی داشت؟!
کاروانسرای نیک‌پی که یکی از چهار کاروانسرای معروف زنجان است ، در مسیر جاده باستانی ابریشم قرار گرفته است و در فاصله 35 کیلومتری شمال‌غربی شهرستان زنجان قرار دارد و با فاصله 250 متری از جنوب روستای نیک‌پی واقع شده است.

از نظر طبیعی کاروانسرا داخل روستا و در نزدیکی تپه‌ای تاریخی به نام قبرستان قرار گرفته و در اطراف آن خانه‌های روستایی قرار دارد.

بی شک آنچه موجب حفظ آثار تاریخی در کشور خواهد شد واقع بین بودن مسئولان مربوطه است و باید در کنار زحماتی که مسئولان برای این آثار متحمل می شوند نگاهی فراسازمانی برای رفع مشکلات و معضلات وجود داشته باشد.
..........................................
گزارش : رحیم مقدمی