سد گلابر زنجان، قاتل جان قلعه اسلامی شد

سلمان فارسی سددی، زنجان تورک قالاسینین قاتیلیمی


اؤنجه دئدیلر بیلیردیک اورادا بیر شئیلر وار، آمما شاختا قار اورداکی اثرلری تانیمامیزا انگل اولدو!

“دست سد گلابر زنجان با نزولات آسمانی یک کاسه شده است(22/11/1385)
…بارش وسیع برف در منطقه سد گلابره زنجان مانع حضور باستان‌شناسان در محدوده آبگیری این سد برای شناسایی محوطه‌های باستانی شده است. این درحالی است که سد گلابر مراحل پایانی ساخت را سپری می‌کند…”

سونرا دئدیلر بیزیم خبریمیز اولمادان سددی سو ایله دولدوروبلار. اورداکی اثرلر ایسه دوغرو-دوزگون تانینمادان سو آلتینا گئتمکده اولدوغونا گؤره تئزلیکله ایشه باشلایاجاغیق:

“سد گلابر زنجان، قاتل جان قلعه اسلامی شد (22/2/1386)

…سرپرست هیات باستان‌شناسی کاوش در پشت سد گلابر زنجان…: وقتی برای… انجام دومین مرحله عملیات بررسی و شناسایی به محل سد رفتیم، با کمال تعجب با صحنه آبگیری سد مواجه شدیم. این درحالی است که در نخستین فصل بررسی و شناسایی، وجود قلعه‌ای تاریخی متعلق به دوره اسلامی شناسایی شده بود که به مسئولان سد نیز اطلاع داده شد… در حال حاضر تپه‌ای که قلعه اسلامی روی آن واقع شده است، به صورت جزیره درآمده و در صورت آبگیری سد سلمان فارسی، بخشی از قلعه غرق می‌شود… قرار است طی یک برنامه کوتاه مدت از فردا 19 اردیبهشت ماه کاوش قلعه آغاز شود…”

پاسارگادا شئهی بئله چیخمایان “سیوند” سددی اوستونده قحبه شوونی سالانلار(بورالارا باخین: سد سيوند، سد سیوند)، زنجان قالاسینین سو آلتینا گئتمه‌سینه سئوینمه‌سه‌لر ده، آغلامیرلار:

“محوطه‌ای پیش‌از تاریخی در پشت سد گلابر زنجان کشف شد (26/2/1386)
…محوطه‌ای پیش‌از تاریخی متعلق به دوره مس و سنگ در محدوده دریاچه سد گلابر زنجان در حالی کشف شد که این سد آبگیری کرده است و اکنون باستان‌شناسان قلعه‌ای اسلامی را در محدوده دریاچه کاوش می‌کنند… همزمان با کاوش قلعه‌ای اسلامی که در بالای تپه‌ای تاریخی متعلق به دوره اسلامی واقع شده است، بررسی و شناسایی منطقه آبگیری سد گلابر را به سرعت!!! آغاز و در نخستین روزها محوطه‌ای پیش از تاریخی متعلق به دوره مس و سنگ را شناسایی کردیم… این محوطه تاریخی در محدوده دریاچه واقع شده است و با بالا آمدن آب دریاچه غرق می‌شود… سد گلابر بدون هماهنگی و کسب اجازه از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان زنجان، در حالی که درباره وجود آثار دوره تاریخی به مسئولان سد تذکر داده شده بود آبگیری می شود… تنها دامنه تپه غرق می‌شود و قلعه اسلامی آن به صورت جزیره‌ای باقی‌ می‌ماند،‌ کاوش در دامنه را آغاز کردیم…”

تالار ارک یا تئاتر شیر و خورشید تبریز

تالار ارک یا تئاتر شیر و خورشید تبریز



یادگار دوران پرفروغ نمایش تبریز، اواخر حکومت قاجاریه، در بخشی از زمین­های محوطه ارک علی­شاهی، که در پی اقدامات شهرسازی سال­های پس از دهه 1300 جهت احداث خیابان­های عریض اتومبیل­رو و تغییر ساختار شهری، به باغ و گردشگاه عمومی تبدیل شده بود، همزمان با احداث مراکز خدماتی و تفریحی­ای مانند بیمارستان، دبیرستان، کتابخانه احداث گردید.
با وجود آنکه تالار ارک تبریز با اقدامات سپهبد امیر احمدی به­وسیله معماران روس به سبک تماشاخانه­های پطرزبورگ طراحی و ساخته شده بود اما به یقین می­توان این ساختمان آجری را از نقاط عطف و قابل تحسین معماری دوره قاجار در تبریز قلمداد نمود.

در جلد دوم کتاب گزیده اسناد نمایش در ایران در خصوص احداث این بنا آمده است:

در "طرف شرق این محوطه ]باغ ملی ارک[ سن تئاتر جدیدی بنا نموده­اند كه در ایران به این خوبی هنوز یك سن تاسیس نشده است. تنها می­توان سن مسجد سلیمان را كه انگلیسی­ها جدیدا بنا كرده­اند را استثنا كنیم زیرا آن یكی با سن­های اروپا ابدا تفاوتی ندارد. بنای سن تئاتر به همت هیئت شیر و خورشید سرخ و امیر لشكر به پایان رسیده و مشتمل بر دو طبقه است كه هر كدام از آن­ها دارای 16 لژ شش نفری است.

این تئاتر با گنجایش سالن 800 نفر (طول سالن 30 متر و عرض آن 10 متر بود) یادآور نمایش­هایی چون آی با کلاه و آی بی­کلاه (مرحوم غلام­حسین ساعدی) می­باشد.

ارک استوار تبریز در گذر زمان

ارک استوار تبریز در گذر زمان

بنای ارک تبریز باقیمانده مسجدی است که در قرن هشتم هجری توسط تاج الدین علیشاه وزیر الجایتو ساخته شده است.ارک علیشاه تبریز، در زمان تاج الدین علی شاه جیلانی، وزیر سلطان ابوسعید ایلخانی، به سال ۷۱۶ آغاز شده است. اما به دلیل مرگ ناگهانی بانی آن، ساخت بنا برای مدتی ناتمام مانده و سرانجام بازماندگان وی در سال ۷۲۴ ساختمان ارک را به پایان برده اند. مسجد علیشاه در زمان آبادانی خود، مزین به کاشی، ستون های مرمر و کتیبه گچ بری بوده است. ایوان این مسجد را طاق بلندی می پوشانده که به علت تعجیل در ساخت بنا، طاق شکسته و فرو ریخته است. بنا مورد بحث در زمان قاجاریه و در کشاکش درگیری های انقلاب مشروطه در تبریز، یکی از انبارهای مهمات و مخزن غلات قشون بوده است. به این ترتیب حصاری به دور آن کشیده شده و ارک نام گرفته است.

اما روند زوال و نابودی ارک در سال ۱۳۷۶، شتاب فراوان گرفت و با توافق سه مقام عالی استان یعنی استانداری و شهرداری و امامت جمعه، محوطه ارک تخریب شده و در اختیار بنیاد مصلای تبریز قرار گرفت. البته شکایتی از سوی میراث فرهنگی تنظیم شد که دادگاه در نهایت رای را به نفع بنیاد مصلای تبریز صادر کرد.

مشخصات بنای ارک علیشاه بدین شرح است : ۳۰ متر عرض، ۲۶ متر ارتفاع و ۱۰ متر عرض دیوارها.


نمای قدیمی ارک در یک نقاشی قدیمی


ارک تبریز در ایام خیلی دور


سینه ارک سرسخت تبریز را خوب بنگرید:
این شکافها یادگار گلوله های توپ مستبدین است
اما ارک هنوز قامتی افراشته دارد،و خواهد داشت
همانگونه که آذربایجان ایستاده است!


این عکس نمای قدیمی و زیبای ارک را نشان می دهد. در این عکس با فلش قسمت های تخریب شده مشخص میباشد




نمای شمالی، تنها ورودی ارک تبریز. قبل از انقلاب این محیط گردشگاه عمومی محسوب می شده و در ضلع شرقی آن، تالار آذربایجان (شیر و خورشید) قرار داشته است. اما بعد از پیروزی انقلاب این تالار به طور کلی تخریب شده و هم اکنون به جای آن، تالار مصلی در دست ساخت است.


در این عکس ساختمان مصلی جدیدکه در کنار ارک قدیم ساخته شده در دیوار شرقی دیده میشود


نمای غربی ارک


محراب ارک


در این عکس قسمتهای تخریبی دیده میشود